Bon Matsuri, Obon - Festiwal Lampionów w Japonii, czyli japońskie święto zmarłych

Święto zmarłych w naszym kręgu kulturowym kojarzy się z jesienią, ponieważ to właśnie w listopadzie jest ono obchodzone w Polsce. Ze względu na warunki pogodowe, a takżę tęsknotę za bliskimi czas ten ma raczej smutną otoczkę. W Japonii sprawy mają się nieco inaczej, gdyż święto zmarłych obchodzone jest w sierpniu, towarzyszą mu huczne festiwale, tańce. Jest to też jeden z niewielu dłuższych okresów urlopowych dla Japończyków. Chodzi o Obon, nazywany również Bon Matsuri (jap. matsuri - święto, festiwal)  japońskie święto zmarłych.

Źródło: https://www.jrailpass.com/

Kiedy obchodzi się Obon?

Data, jak i obchody tego święta różnią się w zależności od regionu. Jest to spowodowane głównie rozmiarami Japonii, a co za tym idzie, dawnymi podziałami politycznymi. Długość Kraju Kwitnącej Wiśni wynosi prawie 3000 km, podczas gdy najdłuższa rospiętość Polski wynosi 689 km. Nic dziwnego, że na przestrzeni lat poszczególne regiony wykształciły swoje własne obrzędy, zwłaszcza, że Japonia to kraj wyspiarski.

Obon najczęściej obchodzi się w połowie sierpnia, jednak w niektórych miejscach odbywa się już w połowie lipca. Przesunięcie wynika z różnicy pomiędzy kalendarzem słonecznym, a księżycowym. Tradycyjnie Obon przypada na 15 dzień 7. miesiąca, co w przypadku kalendarza słonecznego wypada w lipcu, a księżycowego - w sierpniu. W 2021 roku Obon oficjalnie przypadł na 13 - 16 sierpnia.

Źródło: https://www.japan-guide.com/

Jak wygląda Festiwal Lampionów w Japonii?

Japończycy wierzą, że w okresie Obon dusze ich zmarłych bliskich odwiedzają świat żywych. Aby zbłąkane dusze mogły łatwo odnaleźć drogę, przed domem zawiesza się lampiony.  Japońskie rodziny sprzątają groby, żeby godnie przywitać przybywające dusze. Można spotkać się również z tradycją robienia zwierząt - konia i krowy - z ogórka i bakłażana. Koń ma symbolizować szybkie przybycie dusz do bliskich, a wolniejsza krowa ma spowolnić ich odejście w zaświaty. Przy domowych ołtarzach kładzie się kadzidła oraz ofiary z owoców, słodyczy i kwiatów.

Niezależnie od regionu, wszędzie odprawia się tradycyjny taniec Bon Odori (jap. odori - taniec). Jednak znaczenie i same ruchy zależą już od regionu. Gdzieś taniec będzie opowiadał historię rybaków, gdzie indziej górników. Mimo wszystko wszędzie taniec Bon składa się z prostych, powtarzalnych ruchów, dzięki czemu każdy może się do niego przyłączyć. Co do stroju, nie ma oficjalnych wytycznych. Większość Japończyków zakłada yukaty, czyli lekki strój wyglądem przypominający kimono.

Święto kończy się ponownym wysłaniem przodków w zaświaty przez rytuały z użyciem ognia. Dwa najpopularniejsze sposoby na odesłanie zmarłych to Gozan no Okuribi i Tōrō Nagashi.

Źródło: https://www.atlasobscura.com/

Festiwal Gozan no Okuribi

Potocznie znany jako Daimonji, festiwal Gozan no okuribi (po japońsku to dosłownie: pożegnalne ognie na pięciu górach) jest jednym z najbardziej znanych wydarzeń związanych z Obon. Odbywa się 16 sierpnia w Kioto na zakończenie Bon Matsuri, a jego celem jest odesłanie przodków w zaświaty.

Głównym punktem festiwalu jest wzniecenie ognisk na 5 górach otaczających Kioto. Ogniska tworzą razem znaki na: duży, cudowne nauczania Buddy, następnie pojawia się kształt bramy torii oraz łodzi. Ognie pojawiają się od godziny 20 w odstępach co 5 minut, a każdy kształt jest widoczny przez około pół godziny. Warto dodać, że ogniska są ogromne, by było je widać z miasta.

https://azjatyckiejezyki.pl/

Tōrō Nagashi

Tōrō Nagashi, w niektórych regionach nazywane Shōrō Nagashi, to obrzęd puszczania zapalonych lampionów po rzece czy morzu, aby prowadziły zmarłych do zaświatów. Ostatniego dnia Bon Matsuri rodziny lub nawet całe społeczności zbierają się, by wspólnie wypuścić zapalone, papierowe lampiony. Warto dodać, że kiedyś lamiony były pozostawione w wodzie jednak teraz, z uwagi na środowisko, organizatorzy wyławiają je kilka godzin po wypuszczeniu.

Obon to niezwykłe święto, które w pogodny sposób pozwala na chwilowe zjednoczenie się z przodkami. Mimo tego, że obchodzone jest hucznie, a sama oprawa może odciągać od źródła, Japończycy wciąż dużą wagę przykładają do tradycji i znaczenia rytuałów.

Współautorką tekstu jest Magdalena Kisły, studentka etnolingwistyki z japońskim na UAM https://www.linkedin.com/in/magdalena-kis%C5%82y-0b674821a